Menenjit Yazı Dizisi 1: Menenjit Nedir?

24 Nisan 2023

Menenjit Nedir?

Menenjit, beyni darbelerden koruyan ve ona kan akışını sağlayan 3 katmanlı zar dokusunun iltihaplanmasıdır. İltihap, bakteri, virüs ve diğer başka bulaşıcı patojenlerden kaynaklanabilir. Menenjit veya beyin zarı iltihabı, erken fark edildiğinde tedavi edilebilen hastalıktır. Ancak enfeksiyonun sardığı organ beyin olduğundan hastalık klinik olarak ciddi sonuçlar doğurabilir.

Menenjit her yaşta ve herkesi etkileyebilse de bebekler ve çocuklar en çok menenjit görülen bireylerdir. Hastalık toplumda dağınık bir yayılım izler ancak kısa sürede salgına dönüşebilme potansiyeli vardır. En yaygın menenjit patojenleri virüsler ve bakterilerdir. Bakteriyel menenjitin yarattığı beyin hasarına göre nörolojik sekel, sağırlık veya uzuv kesilmesi gibi ömür boyu etkileri süren sakatlık durumları doğurabilir. Ayrıca akut bakteriyel menenjit (ABM) yüksek oranda ölüme yol açabilir.

Menenjit Çeşitleri

Bakteriler, virüsler, mantarlar, parazitler veya bulaşıcı olmayan bazı etmenler menenjite neden olabilir. Bunlardan Neisseria meningitidis, Streptoccocus pneumoniae ve Haemophilus influanzae türü bakteriler ABM’ye neden olan ve en sık teşhis edilen patojenlerdir. Bakteriyel ajanlar öksürük, hapşırık gibi damlacık şeklinde solunum yoluyla yayılır. Meningokok olarak da bilinen N.meningitidis türü menenjit çok hızlı bir şekilde topluma yayılabilir. Okul, kışla, yurt, kampüs, cezaevi gibi kişilerin küçük bir alanda topluca yaşadığı yerler veya hac ve umre gibi kabalık ve hareketli kafilelerde meningokok riski yüksektir. Bakteriyel menenjit enfeksiyonları çok ciddi kan zehirlenmesi olan sepsise sebebiyet verebilir.

Viral menenjit ise toplumda daha sık görülür, ancak bakteriyel türe göre daha sakin bir hastalık seyri gösterir. Bağışıklık sistemi, kimi zaman ilaçlara ihtiyaç duymadan, viral menenjiti temizler. Bazı enterovirüsler, kızamık virüsü, kızamıkçık virüsü, su çiçeği veya Epstein-Barr gibi herpes (uçuk) virüsleri ve bazı influenza (grip) virüsleri menenjite sebep olabilir.

Mantar kaynaklı menenjit seyrek meydana gelir ve mantar sporlarının solunmasıyla bulaşır. Parazit, amip ve kafa travması ve benzerleri ise nadir gerçekleşen menenjit sebepleridir.

Menenjit Belirtileri

Beyin zarı enfeksiyonu vücutta farklı tepkilerle kendini belli eder. Bunlardan en belirgini ve menenjit ile özdeşleşeni boyun sertliğidir. Diğer semptomlar yüksek ateş, ışığa duyarlılık, kafa karışıklığı, baş ağrısı ve kusmadır. Bebeklerde ise yüksek ateş, cansızlık, halsizlik, kusma, iştahsızlık, bıngıldağın şişmesi ve hızlı nefes

alma gibi belirtiler görülebilir. Menenjitin türleri farklı olabilir ancak belirtileri benzerdir. Bu yüzden sadece belirtilere bakarak bakteriyel mi yoksa viral mi olduğu söylenemez. Menenjit benzeri bulgular görüldüğünde bir hekimin incelemesi çok önemlidir. Hekim, testler sonucunda doğru türü belirler ve gerekli tedaviyi başlatır.

Menenjitin Tanısı

Menenjit şüphesi durumunda kandan veya beyni saran koruyucu sıvı olan beyin-omurilik sıvısından (BOS) örnek alınır. Bu örnek kültüre alınıp patojen tespiti yapılabilir. Ancak bu tür serolojik yöntemlerde hem bakteri, mantar gibi canlıların tanısı için birkaç gün süre geçmelidir hem de kültür yöntemi

virüsleri tespit edemez.

Menenjit gibi ölüm sonuçlara kısa zamanda yol açan bir hastalık için birkaç gün sonunda alınan test tedaviyi çok geciktirebilir. Bu sebeple birkaç saat içinde yüksek doğrulukta sonuç veren polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) yöntemi popüler olmaya başlamıştır. PCR metodu patojenin DNA’sını hedefler, çok küçük miktardaki örnekle çalışır ve virüsleri de tarar.

Anatolia Geneworks menenjit türlerinin hızlı tedavi gerektirdiğini bilir ve çalışmalarını klinik ihtiyaçlar doğrultusunda sürdürür. Menenjit tanısında kullanılan BOS hem elde edilmesi zorlu hem de vücut için çok önemli bir sıvı olduğundan hastadan mümkün olduğunca az miktarda alınmalıdır. PCR yöntemi bu noktada üstünlüğüyle öne çıkar. Anatolia Geneworks ürünü DNA bazlı Bosphore PCR kitleri, 1 mililitreden daha az örnekle kesin doğrulukta menenjit tanılaması yapar. Bosphore CNS Panel Kiti v2, Bosphore CNS Panel Kiti v3, Bosphore Viral Menenjit Panel Kiti v2, Bosphore Viral Menenjit Panel Kiti v3 ve Bosphore Döküntü-Ateş Panel Kiti v1 ürünleri; herpes, su çiçeği, Epstein-Barr, enterovirüs, parvovirüs, kızamık gibi menenjite neden olan farklı viral patojenleri tarar. Bakteriyel menenjit tanılaması için ise Bosphore Bakteriyel Menenjit Panel Kiti v1 ve Bosphore Bakteriyel Menenjit Panel Kiti v2 yüksek doğrulukta çalışır. Yenidoğan menenjiti gibi acil eylem gerektiren ve yetişkin insana göre çok kısıtlı miktarda numune alınabilen klinik vakalar için ise Bosphore Yenidoğan Menenjit Panel Kiti v1 ve Bosphore Yenidoğan Menenjit Panel Kiti v2 ürünleri bulunmaktadır.

Anatolia Geneworks ürünü DNA bazlı Bosphore PCR kitleri 1 mililitreden daha az örnekle kesin doğrulukta menenjit tanılaması yapar.

Bosphore CNS Panel Kiti v2, Bosphore CNS Panel Kiti v3, Bosphore Viral Menenjit Panel Kiti v2, Bosphore Viral Menenjit Panel Kiti v3 ve Bosphore Rash-Fever Panel Kiti v1 ürünleri; herpes, su çiçeği, Epstein-Barr, enterovirüs, parvovirüs, kızamık gibi menenjite neden olan farklı viral patojenleri tarar.

Bakteriyel menenjit tanılaması için ise Bosphore Bakteriyel Menenjit Panel Kiti v1 ve Bosphore Bakteriyel Menenjit Panel Kiti v2 yüksek doğrulukta çalışır. Yenidoğan menenjiti gibi acil eylem gerektiren ve yetişkin insana göre çok kısıtlı miktarda numune alınabilen klinik vakalar için ise Bosphore Yenidoğan Menenjit Panel Kiti v1 ve Bosphore Yenidoğan Menenjit Panel Kiti v2 ürünleri bulunmaktadır.

Menenjit Tedavisi

Menenjit ihmale gelmeyecek bir hastalık olduğundan şüphe durumunda bir sağlık kurumuna başvurmak gereklidir. Bakteriyel, viral veya diğer patojenler belirlendikten sonra uygun ilaç tedavisi başlatılır. Bakteriyel menenjite karşı antibiyotik ve engelleyici özellikte kimyasal ilaçlar (kemoprofilaksi) kullanılabilir.

Menenjitten Korunma Yolları

Bakteriyel ve viral menenjitin bazı patojenlerine karşı aşı bulunuyor ve çocukluk dönemi aşı takviminde rutin menenjit aşısı yer alıyor. Buna ek olarak menenjit kolayca bulaşıp ciddi klinik sonuçlara yol açtığından sağlık otoritelerine bildirimi zorunludur.

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı menenjit vakalarını izler ve gerekli prosedürleri yönetir. Bulaş şüphesi durumunda menenjit gelişimini önlemek için, menenjit tanısı alan kişiyle aynı ortamı paylaşan bireylere en kısa sürede önleyici kemoprofilaksi ilaçları verilir. Hasta bireyle yakın temasta olan bulaş şüphelisi kişiler, yani;