Beyni ciddi şekilde etkileyen menenjit enfeksiyonu üzerine bilgi vermeye devam ediyoruz. Yazı dizimizin bu bölümünde bakteriyel menenjite değineceğiz.
Bakteriyel Menenjit
Beyin zarında iltihaba yol açan birçok patojen çeşidi vardır. Ancak bakteriler, klinik olarak en ağır seyreden menenjit türüne sebep olur. İlaç tedavisine başlandığında dahi menenjitin yol açtığı beyin hasarı nedeniyle ömür boyu sürecek engellilik durumları gerçekleşebilir. Bu yüzden kişiler menenjit belirtilerini fark ettiğinde göz ardı etmemelidir. Menenjit şüphesinin doğduğu
ilk andan itibaren sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün raporuna göre bakteriyel menenjite neden olan bakteri türleri ve yayılma yolları şöyledir:
- Neisseria meningitidis: Tükürük ile yakın mesafeden (öksürük veya öpüşme) veya kampüs, sınıf gibi ortamlarda bir arada bulunma ile bulaşır.
- Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae ve Mycobacterium tuberculosis: Bunlar yakın temaslı öksürük, hapşırık ve soluma yoluyla bulaşırlar.
- Grup B Streptococcus bakterileri ve Escherichia coli: Bu iki bakteri doğumla anneden bebeğe geçebilir, ayrıca E. coli, temiz olmayan koşullarda hazırlanmış yiyeceklerle de bulaşır.
- Listeria monocytogenes: Yiyecekler yoluyla yayılabilir ancak genellikle kişiden kişiye bulaşır.
Menenjit patojenleri tek bir hastalığa bağlı kalmaz, aynı patojen birçok farklı hastalığa neden olabilir. Mesela tüberküloz patojeni olarak bilinen M. tuberculosis bakterisi nadir de olsa menenjite yol açabilir. Zatürre yapıcı S. pneumoniae ise menenjite ek olarak kalıcı duyma kaybı ile sonuçlanabilen orta kulak iltihabına (otitis media)
sebep olabilir. Menenjit bakterileri ayrıca kana karıştığında, bağışıklık sisteminin topyekûn saldırısı olan sepsisi tetikler. Sepsis vücudun ölümcül bir tepkisidir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
Sağlık Bakanlığının bildirdiğine göre Türkiye’de en fazla Neisseria meningitidis kaynaklı menenjit vakaları ortaya çıkıyor. Ne yazık ki N. meningitidis dünya çapında en çok ölüme ve sakatlığa neden olan menenjit bakterisidir. Meningokok olarak da bilinen hastalık, bulaşın kolay olmasından dolayı çok kısa sürede tekil vakalardan büyük bir salgına dönüşebilir. Bilimsel olarak 12 farklı serogruba ayrılan N. meningitidis bakterisinin A, B, C, X, Y, Z, W ve L serogrupları yaygın salgınların failidir. Türkiye’de en sık, hac ziyaretleri kaynaklı W-135’in, ikinci olarak ise B serogrubunun görüldüğü bildirilmiştir.
Bebekler ve bağışık sistemi gerektiği gibi çalışmayan kişilerde menenjit çok çabuk hayati bir tablo izleyebilir. Hamilelerde ise, erken doğuma, düşük veya sakatlığa yol açabilir. Ayrıca menenjit, damlacık yoluyla yayıldığı için yeterince havalandırılmayan, küçük ve kalabalık alanlarda bulunan kişilerin hastalanma riski yüksektir.
Bakteriyel menenjit antibiyotik ilaçlarla tedavi edilir. Hangi antibiyotiğin en uygun tedavi seçeneği olduğuna hekimler yapılan testlerin sonucuna göre karar verir. Fakat menenjit tedavisi için sadece patojen türünü belirlemek yeterli değildir. Bakteriler zaman içinde antibiyotiklere karşı direnç geliştirebilir. Saptanan bakteri türünün hangi antibiyotiklere dirençli olduğunu söylemek, bakterinin genlerini analiz ederek mümkündür. Bunun için bakteri DNA’sını hedefleyen ve niteliksel ölçüm yapan polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) yöntemi tercih edilebilir. Tedavi şekli ne olursa olsun, hızlıca tedavi sürecinin başlatılması hastanın hem hayatı hem de gelecekteki yaşam kalitesi açısından çok önemlidir.
Bakteriyel Menenjitten Korunma
Aşılar bakteriyel menenjitin gelişme riskini düşüren ve toplumda yayılmasını önleyen en önemli yöntemlerden biridir. Hastalık kaynağı olan birden fazla patojenin her birinin kendi içinde farklı serogrupları bulunduğu için, tamamen kapsayan bir aşı bulunmuyor. Bu sebeple farklı patojen grupları için Sağlık Bakanlığından onaylı ve
ruhsatlı aşılar vardır. Bu aşılardan BCG veya beşli karma aşı gibi bazıları çocukların rutin aşı takviminde yer alır. Aşılar hakkında ayrıntılı bilgi için lütfen aile hekiminizle görüşünüz.
Menenjit bildirilmesi zorunlu bulaşıcı hastalıklardandır. Meningokok şüphesi olan kişiyle temasta halk sağlığı hekimleri tarafından aşı ve önleyici ilaçlar (profilaksi) önerilebilir. Profilaksinin başarı yüzdesi yüksektir ve ne kadar erken başlanırsa o kadar başarılı olur.
Tıbbi önlemler dışında, menenjit patojenlerinin yayılmasını engellemek amacıyla ellerinizi sık sık sabunla yıkayabilir, hapşırırken ve öksürürken ağız ve burnu bir mendille kapatabilir ve bulunduğunuz alanı sıkça havalandırabilirsiniz.
Kaynaklar:
https://www.who.int/health-topics/meningitis
https://www.ecdc.europa.eu/en/meningococcal-disease
https://www.cdc.gov/meningitis/index.html
https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasici-hastaliklar/menenjit/menenjit-liste/menejit.html
