HIV Aşısı Farkındalık Günü (Dünya AIDS Aşısı Günü) her yıl 18 Mayıs’ta HIV’i önleyecek bir aşı geliştirmek için birlikte çalışan gönüllüleri, toplum üyelerini ve bilim insanlarını onurlandırmak için kutlanmaktadır. Aynı zamanda herkesin HIV enfeksiyonunun korunma yöntemleri, seyri ve tedavi seçenekleri hakkında eğitim alması için bir fırsattır. Bu tarih, Bill Clinton’ın 18 Mayıs 1997’de yaptığı ve “Sadece gerçekten etkili, önleyici bir HIV aşısı ile AIDS tehdidini sınırlayabilir ve ortadan kaldırabiliriz” sözünü söylediği konuşmanın anısına seçilmiştir.
HIV ve AIDS
İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü (HIV), HIV enfeksiyonuna neden olan virüstür. HIV, bağışıklık sisteminin CD4 T lenfositlerine saldırır ve onları yok eder. Bu da vücudun enfeksiyonlar ve hastalıklarla savaşmasını zorlaştırır. HIV enfeksiyonu tedavi edilmezse, enfeksiyonun en ileri aşaması olan Edinilmiş İmmün Yetmezlik Sendromuna (AIDS) neden olabilir.
HIV İstatistikleri
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre:
- 2022 yılında dünya genelinde yaklaşık 39 milyon HIV’li insan bulunmaktadır.
- 2022 yılında HIV ile yeni enfekte olan 1,3 milyon kişi vardır.
- 2022 yılında 630.000 kişi AIDS sebebiyle öldü.
Türkiye’de, 1985 yılında bildirilen ilk HIV enfekte hastadan sonra, HIV testi pozitif çıkan yaklaşık 40.000 kişi ve toplamda 2.295 AIDS hastası olmuştur.
HIV Bulaşma Yolları
HIV, insanlar arasında kan, cinsel sıvılar ve anne sütü gibi vücut sıvıları ile bulaşabilir. HIV’in hamilelik sırasında anneden çocuğa geçmesi de mümkündür ve buna ‘perinatal bulaşma’ denir.
HIV hastalarına karşı önyargıların azaltılması için doğru bulaşma yollarının öğrenilmesi önemlidir. Tokalaşarak, sarılarak, HIV’li bir kişinin kullandığı eşyalarla temas ederek, hava ya da su yoluyla, sivrisinek, kene ya da diğer böceklerle HIV bulaşmaz.
HIV enfeksiyonunun herhangi bir aşamasında, hasta hiçbir belirti göstermese bile HIV bulaşma riski vardır.
HIV’in Belirtileri
Enfeksiyonu takip eden ilk 2-4 hafta içinde, birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilen grip benzeri semptomlar görülebilir. Diğer olası semptomlar gece terlemesi, kas ağrıları, kilo kaybı, şişmiş lenf düğümleri, yorgunluk, boğaz ağrısı ve ağız ülserleridir. HIV enfeksiyonu bağışıklık sistemini zayıflattığı için hastaları diğer fırsatçı enfeksiyonlara açık hale getirir. HIV’in daha ciddi belirtileri uzun yıllar boyunca ortaya çıkmayabilir.
HIV Teşhisi
HIV teşhisi, bir kişinin HIV ile enfekte olup olmadığını belirler. Sağlık enstitüleri herkesin en az bir kez, daha yüksek riskli kişiler için daha sık test yaptırmasını önermektedir. HIV enfeksiyonunu teşhis etmek için üç tür test kullanılır: antikor, antijen/antikor ve nükleik asit testleri. HIV-1 (HIV’in en yaygın ve bulaşıcı formu) testinde, Anatolia Geneworks Bosphore HIV-1 Saptama ve Kantifikasyon Kitleri ile elde edilebilen tedavinin hemen başlaması için hassasiyet, kullanım kolaylığı ve doğruluk özellikle önemlidir. Ayrıca, Bosphore HIV-1 İlaç Direnci Mutasyon Sekans Kitleri ile serum veya plazma örneklerinden ilaç direnci mutasyonları belirlenir ve doğru tedavide yol gösterici olabilir.
HIV Tedavisi
HIV enfeksiyonunda tedavi seçenekleri ve etkililikleri zaman içinde büyük ölçüde gelişmiştir. Tedavide çoğunlukla HIV’in çoğalmasını engelleyen Antiretroviral tedavi (ART) kullanılmaktadır.
Bu tedavi ile vücuttaki viral yükü (HIV miktarını) azaltılır, böylece bağışıklık sistemi korunur ve enfeksiyonun AIDS’e dönüşmesi engellenebilir. ART kesin bir çözüm sağlamamakla beraber, hastalar bu tedavi ile uzun ve sağlıklı bir yaşam sürebilirler. Hamilelik, doğum ve emzirme sırasında alınan HIV ilaçları perinatal bulaşmayı da azaltabilir.
HIV için Önleme Yöntemleri
HIV riskini azaltmak için cinsel ilişkide korunmak, cinsel partnerleri sınırlamak ve steril olmayan iğne kullanımından kaçınmak gerekir. Temas Öncesi Koruma/Profilaksi (PrEP) ilaçları, HIV taşımayan ancak enfekte olma riski yüksek olan kişiler için bir önleme seçeneğidir.
Önleyici HIV Aşısı
Önleyici HIV aşısının, muhtemel HIV enfeksiyonunu önlemek için sağlıklı kişilere verilmesi amaçlanmaktadır. Şu anda onaylanan Önleyici HIV aşısı bulunmamakla beraber, devam eden çok sayıda klinik çalışma vardır.
HIV için tedavi seçenekleri son 30 yılda çok gelişmiş olsa da kullanılan ilaçlar yan etkilere sebep olur, pahalıdırlar ve her ülkede erişim sağlanamamaktadır. Bu nedenle, yeni HIV enfeksiyonlarını tamamen sona erdirmenin en etkili yolu önleyici HIV aşısıdır.
Tedavi Edici HIV Aşısı
Tedavi Edici HIV aşısı, halihazırda enfekte olmuş bir kişide vücudun HIV’e karşı bağışıklık tepkisini iyileştirmek için tasarlanmış aşıdır. Şu anda onaylanmış bir Tedavi Edici HIV aşısı yoktur ancak araştırmalar devam etmektedir.
Bu araştırmalar ile hedef, hastaları tedavi etmek ve düzenli ART tedavisine ihtiyaç duymadan HIV’i tespit edilemez seviyelerde tutmaktır.
